De invloed van de kwaliteit van de openbare ruimte/woonomgeving op kansenongelijkheid

In het Platform Ruimte voor de Jeugd ontstond voorjaar 2021 een uitgebreide discussie per mail naar aanleiding van een uitzending bij EenVandaag:

'Het is meer dan sport en spel': toch moet de Rotterdamse speelgoeduitleen in kansarme wijken verdwijnen 

Woningbouwopgave: benut buitenkansen!

 Met een brief aan alle gemeenteraden (zie hier) heeft Stichting Speelruimte voorjaar 2021 aandacht gevraagd voor de openbare ruimte in de komende grote woningbouwopgave in ons land. Zonder aandacht voor de langere termijn binnen nieuw te bouwen buurten en wijken wordt inspelen op de vanzelfsprekende veranderende ruimtevraag voor ontmoeten, sport en bewegen een lastige klus.    

Afgelopen oktober heeft Arjan Vreugdenhil, werkzaam bij obb-ingenieurs.nl, in het blad Stad en Groen deze aandacht nader toegespitst. Hij houdt daarin een pleidooi om de woonopgave, het woningtekort, niet enkel op te vatten als 'woningbouwopgave', maar in bredere zin te benaderen als 'Leefopgave'. Hierbij gaat het volgens Vreugdenhil om het naast elkaar (integraal) ontwikkelen van de openbare ruimte als contramal van het gebouwde en daarbij de sociale ontwikkeling op langere termijn mee in ogenschouw te nemen. Op die manier creëer je toekomstbestendige en veerkrachtige wijken waar mensen willen wonen, leven, bewegen en ontmoeten.   

Utrecht Terwijde Muziekplein-©OBB-Ingenieurs

Hiervoor is een sterke stads- of dorpsvisie op de openbare ruimte binnen de leefopgave nodig, die juist het sociale met de inrichtingsopgave samen brengt. Laten we die stap achterwege lopen we de kans dat we problemen verergeren van afnemende gezondheid, eenzaamheid, hittestress en wateroverlast, vastlopende mobiliteit en sociale ongelijkheid.   

Volgens Vreugdenhil brengen de thema's bewegen, ontmoeten, spelen en sporten (BOSS) binnen zo'n visie op de openbare ruimte de sociale- en inrichtingsopgave samen. En biedt zo binnen de leefopgave ons prachtige buitenkansen, die we móéten grijpen, voor een toekomstbestendige en een fysiek en sociaal draagkrachtige leefomgeving:   

1. sociaal sterke wijken zonder eenzaamheid   
2. toegenomen nabijheid en zelfredzaamheid (15 Minute City)   
3. acceptatie van inbreiding   
4. beweegvriendelijke stad voor iedereen   
5. eerlijke verdeling en inclusieve stad   

Lees hier verder:

Ontwerp voor natuurspeeltuin de Kikkersprong in Hendrik-Ido-Ambacht

Op woensdag 25 mei 2022 opende Wethouder Ralph Lafleur de natuurspeeltuin aan de Schildmanstraat/Steenbakkersstraat. Op deze plek heeft lange tijd een basisschool gestaan.


Spelen met takken in natuurspeeltuin de Kikkersprong

De wethouder onthulde het naambord "de Kikkersprong" samen met de kinderen, die deze naam hadden bedacht. Tijdens de aanleg kon iedereen een leuke naam voor de speeltuin naar de gemeente opsturen. En deze naam sprong er voor de gemeente uit.

Jette Hannaart heeft in de aanloop naar aanleg en opening van deze natuurspeeltuin intensief contact gehad met omwonenden en gebruikers. Ook met bewoners van woningen direct aan het terrein. Met de regels rond covid moest veel contact online worden gelegd. Toch hebben we een sfeer kunnen creëren waarin mensen zich vrij voelden om input te geven. In een online samenkomst is met bewoners gebrainstormd over de inrichting van de plek.


Het vlekkenplan ©Jette Hnnaart
Zo is het bijgaande vlekkenplan ontstaan. In het ontwerpproces met architect Rutger Spoelstra daarna is bewust gezocht naar speelse overgangen tussen gestructureerde ruimte en marge-/rommelgebieden, waar je kunt spelen met losse materialen.

Denk hierbij aan zand, kastanjes en takken en water. Spelen met losse materialen en water is binnen stedelijk gebied steeds minder vanzelfsprekend, maar o zo aantrekkelijk. Het uitgangspunt voor speeltoestellen was dat het maatwerk passend bij de plek moest zijn. Tijdens een tweede online samenkomst met bewoners is verslag gedaan van het proces en bijgaand schetsontwerp gepresenteerd.

Na de opening hadden de kinderen aanvankelijk vooral aandacht voor de speeltoestellen en de water/zand speelplek. Later op de middag zag je kinderen meer en meer uitwaaieren over de gehele speeltuin. Ze waren in het groen aan het spelen en met takken in de weer. Je zag minder kinderen op de speeltoestellen.


SPEELRUIMTE
ir. Dirk Vermeulen
adviseur buitenspelen
speelruimte.nl
info@speelruimte.nl
033 465 32 70

dit artikel is eerder gepubliceerd in Speelruimte-nieuws 4-1

Spelen serieus nemen

Signalement nieuwe publicatie

Rijke spelsituaties creëren in groep 1 t/m 8
Louise Berkhout, medespeler in de werkgroep Speelforum van het Platform Ruimte voor de Jeugd, stuurde mij deze recensie van haar laatste boek. Ik ben zo vrij om deze tekst uit de nieuwsbrief TIB integraal over te nemen:

Boekrecensie
Spelen is van belang voor de fysieke, emotionele, sociale en cognitieve ontwikkeling, voor jonge en oudere kinderen en zelfs voor volwassenen. Dit boek is geen ‘spelletjesboek’, maar heeft als doel de leerkracht op te roepen tot een ‘speelse houding’. Het gaat over het spel van kinderen van groep 1-8. Er zijn acht kenmerken van spelen: spelen geeft plezier, spelen is spontaan, spel heeft geen vooropgesteld doel, spel is niet letterlijk, spel heeft een eigen realiteit, spel kent kenmerken van ‘doen alsof’, er is actieve betrokkenheid, en de deelnemers bepalen het spel (Hirsch-Pasek, 2009).


Daarnaast is er een zestal spelvormen: senso-motorisch, functioneel, constructie, fantasie, rollen en spel met regels (p.21). Dan volgt de vraag: bevordert spelen de cognitieve ontwikkeling of is het omgekeerd?

De spelende professional
Er volgt informatie over het belang van spelen en bewegen. Vervolgens komen verbeelding, fantasie en doen alsof aan bod. Ook wordt aandacht gevraagd voor de sociaal-emotionele gezondheid, veerkracht en spelen. Daarna gaat de auteur in op speelkansen buiten en komt spel aan de orde in successievelijk de groepen 1-2, 3/4/5, en 6/7/8.

Elk hoofdstuk wordt afgesloten met ‘aandachtspunten voor de leerkracht’ en ‘literatuur’. In het onderdeel ‘Speltherapie en school’ gaat het over kinderen die problemen ervaren met spelen, gedrag of contact. In hoofdstuk 12 ten slotte gaat het over het grote belang van de ‘spelende professional’.

Het betreft een toegankelijk geschreven boekwerkje, dat de relevante aspecten van spel helder aan de orde stelt en terecht de vraag stelt naar de ‘spelende professional’ als ‘spiegel’. Warm aanbevolen."

Auteur: Louise Berkhout
Titel: Spelen serieus nemen. Rijke spelsituaties creëren in groep 1 t/m 8
Prijs: 27,50 euro
Info: Uitgeverij Boom, Amsterdam. 2021. 144p.
ISBN: 978 90 2444 472 4

SPEELRUIMTE
ir. Dirk Vermeulen
adviseur buitenspelen
speelruimte.nl
info@speelruimte.nl
033 465 32 70

dit artikel is eerder gepubliceerd in Speelruimte-nieuws 4-1

Brief stichting aan gemeenteraden in NL: Bestaand gebied

Gemeentelijk Beleid, Bewegen Ontmoeten, Spelen en Sport bij woningbouw
In onze tweede nieuwsbrief van dit jaar schreven wij dat eind april 2021 alle Nederlandse gemeenteraden een brief van Stichting Speelruimte hebben ontvangen over de komende grote woningbouwopgave. Toen ging het nog over geruchten in de pers en uitspraken van bestuurders en lobbygroepen. In de kabinetsformatie is dit onderwerp besproken blijkens het nu gepubliceerde coalitieakkoord: 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' . Dit coalitieaccoord omschrijft ondermeer het voornemen van het nieuwe kabinet om de komende 10 jaar in te zetten op de bouw van 100.000 woningen per jaar.

Veel reacties en turbosessies

Onze brief heeft heel wat reacties opgeleverd. Samen met Johan Oost van OBB-Ingenieurs heb ik als voorzitter van stg. Speelruimte inmiddels heel wat turbo-sessies online gegeven. Doel van deze sessies is om raadsleden er van te doordringen dat bewegen, ontmoeten, sport en (buiten)spelen (BOSS) in een vroeg stadium aandacht nodig hebben en niet naar de eindfase van een woongebied mogen worden verlegd. De focus van deze korte sessie ligt geheel op de komende opgave voor nieuwbouwwoningen. Achteraf is er alle ruimte voor vragen en discussie. De turbosessies lopen ook komend kwartaal nog verder door. Als de woningbouwplannen van het nieuwe kabinet op stoom komen kan onze inbreng op het gebied van Bewegen, Sport, Ontmoeten en (buiten)Spelen nuttig zijn in verband met het denken over algemene preventie.

Bestaand gebied

In één turbosessie kwam een vraag waar ik, achteraf gezien, niet goed op was voorbereid, en waarop ik beter had kunnen reageren. De strekking van die vraag was: “Wat moeten we doen in bestaande woonwijken?”. Mijn snelle antwoord was “Leveren van maatwerk ná onderzoek. observatie en analyse van bewegen, ontmoeten, sporten en buitenspelen.” Dat was een voor de hand liggend antwoord, maar de uitvoering daarvan leidt ook tot lange wachttijden. Achteraf heb ik deze gemeeente een memo geschreven over een aantal zaken die:

* snel zijn te implementeren,
* resultaat geven,
* en weinig extra middelen vragen.

In het kort gaat het om:

1. het mogelijk maken van speelstraten;
2. het aansluiten bij lopende geld- en werkstromen;
3. Belangenbehartiging BOSS binnen de organisatie.


_{trottoir = buitenspelen}

1.Speelstraten mogelijk maken

Dit idee is in Nederland rond de eeuwwisseling ontstaan in Den Bosch. De bedenker Marcel Roomans richtte daar de stichting Speelstraten op en vond een oor bij de gemeente.

Het idee was om de benodigde vergunningen voor de tijdelijke afsluiting van een (woon)straat in één loket samen te brengen, zodat kinderen daar vrij kunnen buitenspelen. Dit loket werd ondergebracht bij deze stichting Speelstraten. In Nederland ontbreekt landelijke regelgeving. De gemeente kan zelf een regeling opstellen en een loket of route voor aanvragen van speelstraten instellen.

Het bijgaande bord is een bedenksel van de Stichting Speelstraten. Leuk om te weten is dat zowel in de Engelse (sinds 1938) als de Vlaamse verkeerswetgeving wel een bord voor speelstraten is geregeld.


_{©Stg.Speelstraten}

In een tijdelijk afgesloten straat kun je:

samenspelen


met ouders spelletjes doen


elkaar ontmoeten

2.Aansluiten bij lopende geld- en werkstromen

Een tweede element is gebruik maken van de geld- en werkstromen in de openbare ruimte binnen de gemeente voor grote werken aan bijvoorbeeld riolering, klimaatadaptatie, herprofileringen etc. Vanuit BOSS (Bewegen, Ontmoeten, Sporten en buitenSpelen) kan het wenselijk zijn om een bestaand breed wegprofiel de gemiddelde rijsnelheid omlaag te brengen en meer ruimte en veiligheid in te brengen. Dat kan je doen door de rijbaan te versmallen, maar zoiets is een forse investering die niet op te brengen is. Maar als de riolering moet worden vervangen, waar vanuit de rioolheffing lange tijd voor is gespaard, zijn er nauwelijks meerkosten voor zo’n ingreep in het profiel.

Toevallig vind zoiets nu plaats in mijn woonomgeving (Berg Amersfoort). De meeste straten dateren van de jaren voor en na de oorlog. En het rioolstelsel gaat dus al minstens een halve eeuw mee. Op dit moment zijn grote delen toe aan vervangen. En die vervanging wordt gelijk ingezet voor het afkoppelen van regenwater (klimaatadaptatie) én een versmalling van de rijbaan. Hieronder wat foto’s:

<sub>smaller profiel na vervangen riool => lagere snelheid => #meerspelen

na afkoppelen bredere stoep => meer ruimte voor spelen => #meerspelen</sub>

De Raad zou het bestuur kunnen vragen om op de checklist voor grote werken, die vanuit de beheer- en onderhoudsplanning op de rol staan, te voorzien van het vakje BOSS: zijn er bij de uitvoering van dit werk ook wenselijke verbeteringen aan te brengen voor Bewegen, Ontmoeten, Sport en (buiten)Spelen? Dit punt hangt ook samen met het volgende onderdeel.

3.Belangenbehartiging BOSS binnen de organisatie

Tot slot een pleidooi om gedurende langere tijd één persoon of instantie de rol van master/regisseur te geven op het gebied van Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sport. Zo’n master/regisseur krijgt dan eigenlijk de rol van advocaat/lobbyist voor jeugdbelangen in en bij de openbare ruimte.

Deze regie-rol zou niet alleen beperkt moeten zijn tot enkel het openbaar domein, maar juist ook daar waar het private over gaat in gemeenschappelijke ruimtes en het semi-openbare. Denk bijvoorbeeld aan de routing van buiten terug naar binnen, terug naar huis in een meergezinscomplex. Hoe maak je dat herkenbaar voor kinderen? En kun je ook zonder hulp van je ouders naar buiten en straks weer baar binnen? Krijg je de deur van de galerij open? En kun je bij het knopje van de lift. En waar kun je straks een hut bouwen? En waar kun je voetballen of waar ga je met vriendinnen zitten kletsen? Daar moet je voortdurend aandacht voor vragen op alle niveaus van de uitvoering gedurende de hele rit van ontwikkelprocessen. Want uiteindelijk bepalen de kinderen zelf waar ze spelen en wat ze daar spelen.

SPEELRUIMTE
ir. Dirk Vermeulen
adviseur buitenspelen
speelruimte.nl
info@speelruimte.nl
033 465 32 70

dit artikel is eerder gepubliceerd in Speelruimte-nieuws 3-2